Đấu giá quyền sử dụng đất từ lâu được xem là một chủ trương đúng đắn, mang lại lợi ích nhiều mặt cho đất nước. Không chỉ giúp nhà nước tăng nguồn thu ngân sách, tạo vốn để đầu tư hạ tầng, mà còn góp phần hình thành các khu đô thị mới, hiện đại và đồng bộ. Đây cũng là công cụ hữu hiệu để ngăn chặn thất thoát tài sản công và đảm bảo tính công khai, minh bạch trong quản lý đất đai.
Tuy nhiên, song song với những tác động tích cực, thời gian qua, tình trạng đất đấu giá trúng rồi bỏ hoang đang diễn ra ngày càng phổ biến. Từ thành thị đến nông thôn, từ các khu vực trung tâm đến vùng ven, đâu đó vẫn hiện hữu những “ô đất vàng” bị bỏ mặc, cỏ mọc um tùm, gây lãng phí nghiêm trọng và tạo ra những hệ lụy khó lường cho thị trường bất động sản cũng như sự phát triển chung của đô thị.
Thực trạng: “Những khu đất vàng” bị bỏ quên
Tại nhiều địa phương, dễ dàng bắt gặp những khu đất từng được kỳ vọng trở thành điểm nhấn đô thị, nhưng nay lại rơi vào cảnh hoang hóa. Ở Hà Nội, không ít khu đất đấu giá có hạ tầng đã hoàn thiện, đường sá, điện nước đầy đủ, song nhà cửa thì vắng bóng. Ở Hải Phòng, nhiều khu đất nằm ở vị trí đẹp gần trung tâm thành phố nhưng đã nhiều năm vẫn chỉ là bãi đất trống. Thậm chí, tại một số tỉnh vùng ven có tốc độ đô thị hóa nhanh, hàng loạt khu đất đấu giá bị biến thành nơi tập kết rác thải hoặc bãi chăn thả gia súc.
Điểm chung của thực trạng này là đất sau khi đấu giá thường không đến tay người có nhu cầu sử dụng thực sự. Thay vào đó, chúng rơi vào tay các nhà đầu cơ, những người tham gia đấu giá với mục đích “lướt sóng”, kiếm lời chênh lệch. Họ sẵn sàng trả giá cao gấp nhiều lần so với giá khởi điểm, tạo nên những “cơn sốt đất” ảo. Nhưng khi thị trường chững lại, các lô đất này bị bỏ hoang, chờ thời cơ tăng giá, gây ra những “khoảng trống chết” trong quy hoạch và bộ mặt đô thị.
Nguyên nhân: Vì sao đất đấu giá bị bỏ hoang?
1. Đầu cơ và thao túng thị trường
Nguyên nhân cốt lõi chính là tình trạng đầu cơ. Một bộ phận nhà đầu tư tham gia đấu giá không phải để xây dựng, an cư hay sản xuất, mà nhằm tạo mặt bằng giá ảo, đẩy thị trường vào tình thế “nóng sốt”. Khi kỳ vọng lợi nhuận không đạt, họ sẵn sàng để đất hoang, chờ đợi chu kỳ tăng giá mới.
2. Giá trúng đấu giá quá cao
Nhiều phiên đấu giá ghi nhận mức giá gấp đôi, gấp ba lần giá khởi điểm. Người trúng đấu giá vì chạy theo tâm lý đám đông hoặc bị cuốn vào “cuộc chơi” đẩy giá, cuối cùng rơi vào cảnh thiếu vốn, không thể triển khai xây dựng.
3. Chế tài chưa đủ mạnh
Dù pháp luật có quy định thu hồi đất nếu không đưa vào sử dụng trong thời hạn nhất định, nhưng trên thực tế, việc thực thi còn nhiều hạn chế. Một số trường hợp thậm chí sẵn sàng bỏ cọc, chịu mất một khoản tiền nhưng thoát được nghĩa vụ tài chính khổng lồ sau đó. Điều này khiến tình trạng vi phạm tái diễn, không đủ sức răn đe.
4. Vướng mắc thủ tục pháp lý
Không ít người trúng đấu giá than phiền về thủ tục kéo dài, quy định khắt khe về thời gian xây dựng, trong khi nguồn lực tài chính hạn hẹp. Đây cũng là một trong những rào cản khiến nhiều lô đất trúng đấu giá bị bỏ ngỏ.
Hệ lụy: “Trái đắng” từ đất đấu giá bỏ hoang
- Lãng phí tài nguyên: Đất đai là nguồn lực hữu hạn, không thể tái tạo. Việc để đất bỏ hoang trong khi nhu cầu về nhà ở của người dân ngày càng bức thiết là một nghịch lý.
- Phá vỡ quy hoạch đô thị: Những khu đất bỏ hoang tạo thành “lỗ hổng” trong tổng thể quy hoạch, khiến hạ tầng phát triển dở dang, thiếu đồng bộ, ảnh hưởng trực tiếp đến diện mạo và sức hút của địa phương.
- Thổi giá thị trường: Các phiên đấu giá với giá trúng bất thường tạo ra mặt bằng giá ảo, gây nhiễu loạn thị trường bất động sản. Người dân có nhu cầu thực khó tiếp cận, trong khi đầu cơ lại hưởng lợi.
- Mất niềm tin của xã hội: Khi đất đấu giá bị bỏ hoang, dư luận dễ đặt dấu hỏi về tính minh bạch, hiệu quả của chính sách, từ đó ảnh hưởng đến niềm tin chung vào quản lý đất đai.
Giải pháp: Cần hành động quyết liệt
Các chuyên gia cho rằng, để “trị tận gốc” căn bệnh này, cần một loạt giải pháp đồng bộ:
- Siết chặt điều kiện tham gia đấu giá: Yêu cầu chứng minh năng lực tài chính, cam kết sử dụng đất đúng mục đích. Có thể tham khảo mô hình ký quỹ xây dựng bắt buộc để tránh tình trạng trúng rồi bỏ.
- Tăng chế tài xử phạt: Ngoài việc thu hồi đất, cần bổ sung các hình thức phạt mạnh như tước quyền tham gia đấu giá trong nhiều năm, tăng mức tiền đặt cọc để giảm tình trạng bỏ cọc.
- Đẩy mạnh minh bạch thông tin: Công khai danh sách các lô đất bị bỏ hoang, danh tính người bỏ cọc, nhằm răn đe và tạo áp lực dư luận.
- Rút ngắn thủ tục hành chính: Cải cách quy trình cấp phép xây dựng, tháo gỡ vướng mắc pháp lý để hỗ trợ những nhà đầu tư chân chính triển khai dự án kịp thời.
Vậy nên đất đấu giá bị bỏ hoang không chỉ là câu chuyện lãng phí tài nguyên, mà còn phản ánh những bất cập trong quản lý và thực thi chính sách. Nếu không có biện pháp mạnh tay, tình trạng này sẽ tiếp tục lan rộng, làm méo mó thị trường bất động sản và ảnh hưởng trực tiếp đến quyền lợi của người dân.
Đã và đang đến lúc các cơ quan quản lý cần quyết liệt hành động hơn nữa, đặt lợi ích cộng đồng lên trên hết, để đất đai thực sự trở thành động lực phát triển kinh tế – xã hội, thay vì là công cụ đầu cơ, trục lợi của một nhóm người.
Batdongsan.bid (Ảnh: minh họa)